سید احمد حسینی اشکوری
|
| |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| تاریخ تولد | ۱۳۱۰ش |
| زادگاه | نجف |
| اطلاعات علمی | |
| محل تحصیل | نجف • بغداد |
| اجازه روایت از | محمدتقی تستری • آقابزرگ تهرانی • سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی |
| اجازه روایت به | سید سلمان آل طعمه • سید محمد حسینی کاهانی |
| تألیفات | اَلتُّراثُ الْعربیُّ الْمَخطوطُ فی مَکْتَباتِ ایرانَ الْعامَّة، تَراجِمُ الرِّجال |
| سایر | تأسیس مرکز احیای میراث اسلامی و مجمع ذخائر اسلامی |
سید احمد حسینی اِشْکَوَری (تولد ۱۳۱۰ش) کتاب‌شناس شیعه، فهرست‌نگار نسخه‌های خطی، تراجم‌نگار و مؤسس مرکز احیای میراث اسلامی و مجمع ذخائر اسلامی. اشکوری از ۹۵ کتابخانه شخصی و عمومی در کشورهای آسیایی و اروپایی بازدید و بسیاری از آنها را فهرست کرده است.
او تحصیلات حوزوی را در نجف گذراند و از عالمانی چون آقابزرگ تهرانی و محمدتقی شوشتری، اجازه روایت گرفت و در سال ۱۳۱۹ق به‌دلیل فشارهای حکومت بعث عراق به قم هجرت کرد. آثار او فهرست‌نگاری، کتابشناسی، تراجم‌نگاری عالمان شیعه و تحقیق و تصحیح نسخه‌های خطی است.
جایگاه
سید احمد حسینی اشکوری کتاب‌شناس شیعه و فهرست‌نگار نسخه‌های خطی است. از او بیش از پنجاه جلد فهرست نسخه‌های خطی به چاپ رسیده است. سید عبدالعزیز طباطبایی، کتاب‌شناس، و محمدرضا حکیمی، عالم شیعه، اشکوری را در زمینه حفظ، تحقیق و نشر نسخه‌های خطی، ستوده‌اند. رسول جعفریان، تاریخ‌پژوه، او را از ارکان نسخه‌شناسی ایران و برخی محققان وی را آقابزرگ ثانی شمرده‌اند.
اشکوری در سال ۱۳۷۸ش (۱۴۲۰ق) از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران و در سال ۱۳۸۴ش در آیین حامیان نسخ خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی، به عنوان فهرست‌نگار برجسته تقدیر شد.
زندگینامه
سید احمد آصف آگاه حسینی اشکوری معروف به سید احمد حسینی اشکوری در ۱۳ ربیع‌الاول ۱۳۵۰ق، (۱۳۱۰ش) در نجف به‌دنیا آمد.
نسب سید احمد اشکوری به امام محمد باقر(ع) می‌رسد. پدربزرگش سید حسن اشکوری (درگذشت ۱۳۶۷ق)، اهل روستای کیارْمِش از منطقه اِشْکَوَر در گیلان است که برای تحصیل در علوم حوزوی به نجف هجرت کرد و در همان‌جا ماند. تولد و رشد سید احمد اشکوری و پدرش در نجف بود. پدرش، سید علی اشکوری (درگذشت ۱۳۹۸ق)، از شاگردان عبدالحسین رشتی و آقاضیاء عراقی بود.
سید صادق اشکوری، نسخه‌شناس و مدیر مجمع ذخائر اسلامی و سید جعفر اشکوری، فهرست‌نگار نسخه‌های خطی، فرزندان اویند.
اشکوری در هفده سالگی به‌دلیل مشکلات مالی به بغداد رفت و به کسب و تجارت پرداخت. او پس از چهار سال به نجف بازگشت و در سال ۱۳۱۹ق، به‌دلیل فشارهای حکومت بعث عراق به قم مهاجرت کرد.
اشکوری در کتاب عرض‌حال، به زبان فارسی و کتاب قِصَّةُ حَیاتی، به زبان عربی، زندگی خود را روایت کرده است. کتاب حوادث و خَواطِر، دیگر اثر او نیز به زبان عربی به رویدادهای زندگی‌اش بین سال‌های ۱۴۱۶ و ۱۴۱۹ق پرداخته است. بخشی از کتاب عرض حال و حوادث و خواطر در کتاب «حدیث عشق: استاد حسینی‌اشکوری» به چاپ رسیده است.
تحصیل
اشکوری در نجف، دروس مقدماتی حوزه را از محمد رشتی، کاظم تبریزی، نورالدین کازرونی، محمدعلی مدرس افغانی و غلامرضا باقری اصفهانی آموخت.
او پس از هجرت از نجف به بغداد، همزمان با کسب و تجارت، از شیخ فاضل لنکرانی کتاب‌های شرحُ الْبابِ الحادی عَشَر و شرحُ التَّجْرید با موضوع کلام اسلامی را آموخت. وی در این شهر، از هادی شطیط نیز بهره برد.
سید احمد اشکوری پس از بازگشت به نجف، سطوح عالیه حوزه را نزد محسن هراتی، علی اخوان خراسانی، محمدعلی مدرس افغانی و مجتبی لنکرانی گذراند و علم عروض، قافیه و بخشی از علم هیئت را نزد مرتضی مدرس گیلانی خواند. اشکوری همچنین در تفسیر هفتگی سید ابوالقاسم خویی و جلسات خصوصی میرزا حسن بجنوردی، سید یحیی مدرسی یزدی، میرزا باقر زنجانی و میرزا هاشم آملی شرکت می‌کرد.
اشکوری پس از هجرت به قم، کتاب‌های شرح ابن عقیل، تبصرة المتعلمین و شرایع الاسلام را تدریس می‌کرد؛ ولی پس از گذشت حدود یک‌سال‌ونیم، تدریس را رها کرده و به تألیف و تحقیق پرداخت. او از جلسات هفتگی علامه طباطبایی با موضوع فلسفه، عرفان و تفسیر نیز بهره می‌برد.
اجازه روایت
سید احمد اشکوری از هفت تن از عالمان شیعه، مانند محمدتقی تستری، آقابزرگ تهرانی و سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی، اجازه روایت گرفت. وی همچنین از برخی عالمان زیدیه مانند سید احمد بن محمد زباره، تاریخ‌نگار یمنی و مفتی وقت جمهوری یمن، اجازه روایت گرفته است. او به ۳۳ نفر از جمله سید سلمان آل طعمه، سید محمد حسینی کاهانی و کاظم فتلاوی اجازه روایت داده است.
فهرست‌نگاری
سید احمد حسینی اشکوری:
کتابخانه‌ها گنجینه‌هایی بسیار پربها، ولی دربسته هستند. کسی نمی‌داند در این گنجینه‌ها چیست؟ فهرست، کلید این گنج‌ها… فهرست، کلید فرهنگ است.
اشکوری پس از بازگشت از بغداد به نجف، از سال ۱۳۸۰ق به نسخه‌شناسی خطی و تحقیق و تصحیح آن پرداخت. وی کار فهرست‌نگاری را از نسخه‌های خطی کتابخانه مدرسه آیت‌الله بروجردی در نجف و پس از آن، کتابخانه عمومی آیت‌الله حکیم آغاز کرد. اشکوری پس از آمدن به قم، به درخواست سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی، فهرست‌نگاری کتابخانه او را آغاز کرد.
حسینی اشکوری از ۹۵ کتابخانه شخصی و عمومی، در کشورهای آسیایی و اروپایی مانند ایران، عراق، یمن، بریتانیا و ایتالیا بازدید و بسیاری از آنها را فهرست کرد.
ویژگی فهرست‌نگاری‌های او را اختصارنویسی و دقت شمرده‌اند. در فهرست‌های او، کتابشناسی از نسخه‌شناسی جدا شده، بخش اول با حروف درشت و بخش دوم با حروف ریز و سطرهای کوتاه تنظیم شده است. توضیحات کتابشناسی او شامل توصیف علمی و تاریخی، شمارش فصل‌ها، اینکه کتاب برای چه کسی نوشته شده، تاریخ نگارش و خصوصیات نگارشی است. توضیحات نسخه‌شناسی او، شامل مواردی مانند توصیف جنبه فنی کتاب، نام کاتب، تاریخ کتابت، حواشی نسخه و تصحیح و قرائت نزد یکی از علما است.
سید احمد اشکوری مقدمه فهرست‌نگاری را اطلاع از دانش‌های ادبی، تاریخی و دینی دانسته و شتابزدگی و نداشتن طرحی حساب‌شده قبل از شروع فهرست‌نگاری را از آفات فهرست‌نگاری در ایران شمرده است.
تأسیس مراکز مرتبط با نسخ خطی
سید احمد اشکوری دو مرکز مرتبط با نسخ خطی در قم تأسیس کرده است.
مرکز احیاء میراث اسلامی
اشکوری در سال ۱۳۷۴ش، مرکز احیاء میراث اسلامی را در قم راه‌اندازی کرد. هدف اصلی این مرکز، عکس‌برداری از نسخه‌های خطی و ارائه آن به محققان است و از نظر سازمانی و تأمین بودجه وابسته به دفتر سید علی سیستانی، مرجع تقلید شیعه است.
مرکز احیاء میراث اسلامی تا سال ۱۳۸۴ش، دارای دوازده هزار نسخه عکسی که از نسخ خطی، عکس‌برداری شده، ده هزار نسخه خطی و حدود ۲۵۰۰ کتاب چاپ سنگی بوده است. این مرکز همچنین دارای بخش اسناد و مدارک تاریخی است که در آن حدود ۶۵۰۰ سند تهیه شده است. اشکوری معتقد است باید نسخه عکسی تمام نسخه‌های خطی موجود در کتابخانه‌ها، در اختیار پژوهشگران قرار گیرد.
مجمع ذخائر اسلامی
سید احمد حسینی اشکوری در سال ۱۳۵۵ش مجمع ذخائر اسلامی را تأسیس کرد که هدف آن گردآوری و ترجمه آثار کهن اسلامی بود. اشکوری این مؤسسه را نخستین مرکز تحقیقاتی در زمینه تحقیق و چاپ میراث فرهنگی شیعه دانسته است.
آثار
آثار سید احمد اشکوری با موضوعاتی مانند فهرست‌نگاری، کتابشناسی و تراجم‌نگاری عالمان شیعه است و شامل ۶۲ تألیف، چهل تصحیح و تحقیق، سه ترجمه و پنجاه مقاله می‌شود. برخی از آثار او چنین‌اند:
- اَلتُّراثُ الْعربی الْمَخطوطُ فی مَکْتَباتِ ایرانَ الْعامَّة، که کتابشناسی تألیفات شیعه در کتابخانه‌های عمومی ایران است.
- تَراجِمُ الرِّجال، در چهار جلد مشتمل بر شرح‌حال افرادی که در کتاب‌های رجالی نام آنها ذکر نشده، یا ذکر شده ولی مطلب جدیدی درباره آنها یافت شده است.
- فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، که با شش جلد فهرست نسخه‌های عربی آن به زبان عربی، در ۳۴ جلد چاپ شده است.
- مُؤَلَّفاتُ الزَّیدیة، در سه جلد که فهرست تألیفات شیعیان زیدی در طول قرون مختلف است.
اَلسَّیدَةُ سَکینَةُ بنتُ علی(ع)، زندگینامه سکینه دختر امام علی(ع)، سرود غدیر، مجموعه‌ای از سروده‌های فارسی از شاعران فارسی‌گو، نهج‌البلاغةُ فِی الشِّعرِ الْعربی، مُعْجَمُ اَعْلامِ الْاِمامِیة، مشتمل بر زندگینامه عالمان و ادیبان شیعه، اَحْسَنُ الْاَثر فی اَعلامِ الْقرنِ الْخامسِ عَشَر، شرح‌حال عالمانی که از سال ۱۴۰۱ق به بعد درگذشته یا زنده‌اند، از دیگر آثار او است.
تک‌نگاری
کتاب‌های «رنج و گنج: یادمان میراث‌شناس برجسته معاصر علامه محقق سید احمد حسینی اشکوری» و «حدیث عشق: استاد حسینی‌اشکوری: عرض‌حال، جستارها و گفتارها»، دفتر هفتم از مجموعه حدیث عشق، به سرگذشت، فعالیت‌های علمی و بررسی برخی آثار اشکوری پرداخته و در سال ۱۳۸۴ش به چاپ رسیده است.
جشن‌نامه استاد سید احمد حسینی اشکوری، که به کوشش رسول جعفریان در سال ۱۳۹۲ش چاپ شد و نیز، نسخه‌نگار زیبانگار: سید احمد حسینی اشکوری، نوشته عبدالله امینی‌پور، که در سال ۱۳۹۹ش چاپ شد از دیگر تک‌نگاری‌ها درباره اشکوری است.
پانویس
- ↑ «»، مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب.
- ↑ شرافت، «گفت‌وگو با احمد حسینی اشکوری، برگزیده ششمین دوره آیین حامیان نسخ خطی»، ص۲۲.
- ↑ سلمانی آرانی، «سید احمد حسینی اشکوری: نگهبان میراث»، ج۱۰، ص۶۲۳ و ۶۲۵.
- ↑ سلمانی آرانی، «سید احمد حسینی اشکوری: نگهبان میراث»، ج۱۰، ص۶۲۶.
- ↑ حسینی اشکوری، حدیث عشق، ۱۳۸۴ش، ص۲۱۵.
- ↑ شرافت، «گفت‌وگو با احمد حسینی اشکوری، برگزیده ششمین دوره آیین حامیان نسخ خطی»، ص۱۹.
- ↑ «»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ حسینی اشکوری، حدیث عشق، ۱۳۸۴ش، ص۱۲۹.
- ↑ حسینی اشکوری، حدیث عشق، ۱۳۸۴ش، ص۲۳.
- ↑ حسینی اشکوری، حدیث عشق، ۱۳۸۴ش، ص۲۳.
- ↑ حسینی اشکوری، حدیث عشق، ۱۳۸۴ش، ص۲۳ و ۲۴.
- ↑ شرافت، «گفت‌وگو با احمد حسینی اشکوری، برگزیده ششمین دوره آیین حامیان نسخ خطی»، ص۱۹.
- ↑ حسینی اشکوری، حدیث عشق، ۱۳۸۴ش، ص۲۳.
- ↑ حسینی اشکوری، حدیث عشق، ۱۳۸۴ش، ص۲۴و ۲۵.
- ↑ اشکوری، «احیای میراث شیعی، ضرورت مغفول مانده»، ص۲.
- ↑ شرافت، «فهرست‌نویسی و انتشار نسخ خطی و تأثیر آن در تحقیق و پژوهش در گفتگو با سید جعفر اشکوری»، ص۷ و ۱۳.
- ↑ شرافت، «گفت‌وگو با احمد حسینی اشکوری، برگزیده ششمین دوره آیین حامیان نسخ خطی»، ص۱۸.
- ↑ شرافت، «گفت‌وگو با احمد حسینی اشکوری، برگزیده ششمین دوره آیین حامیان نسخ خطی»، ص۱۸.
- ↑ بیرجندی، «تحقیق و پژوهش: گفتگو با استاد سید احمد حسینی اشکوری»، ص۸۰.
- ↑ حسینی اشکوری، حدیث عشق، ۱۳۸۴ش، ص۶۵ و ۶۷.
- ↑ حسینی اشکوری، حدیث عشق، ۱۳۸۴ش، ص۶۴.
- ↑ حسینی اشکوری، حدیث عشق، ۱۳۸۴ش، ص۸۹.
- ↑ حسینی اشکوری، حدیث عشق، ۱۳۸۴ش، ص۲۷۳–۳۲۰.
- ↑ شرافت، «گفت‌وگو با احمد حسینی اشکوری، برگزیده ششمین دوره آیین حامیان نسخ خطی»، ص۱۹.
- ↑ شرافت، «گفت‌وگو با احمد حسینی اشکوری، برگزیده ششمین دوره آیین حامیان نسخ خطی»، ص۱۸.
- ↑ شرافت، «گفت‌وگو با احمد حسینی اشکوری، برگزیده ششمین دوره آیین حامیان نسخ خطی»، ص۱۸.
- ↑ حسینی اشکوری، حدیث عشق، ۱۳۸۴ش، ص۲۷.
- ↑ شرافت، «گفت‌وگو با احمد حسینی اشکوری، برگزیده ششمین دوره آیین حامیان نسخ خطی»، ص۱۸.
- ↑ حسینی اشکوری، حدیث عشق، ۱۳۸۴ش، ص۲۷.
- ↑ حسینی اشکوری، حدیث عشق، ۱۳۸۴ش، ص۴۰۱.
- ↑ حسینی اشکوری، حدیث عشق، ۱۳۸۴ش، ص۴۲ و ۴۳.
- ↑ حسینی اشکوری، حدیث عشق، ۱۳۸۴ش، ص۴۳.
- ↑ حسینی اشکوری، حدیث عشق، ۱۳۸۴ش، ص۴۴ و ۴۵.
- ↑ شرافت، «گفت‌وگو با احمد حسینی اشکوری»، ص۲۰؛ بیرجندی، «گفتگو با سید احمد حسینی اشکوری»، ص۸۳.
- ↑ حسینی اشکوری، حدیث عشق، ۱۳۸۴ش، ص۳۲۴.
- ↑ حسینی اشکوری، حدیث عشق، ۱۳۸۴ش، ص۳۷ و ۳۸.
- ↑ حسینی اشکوری، حدیث عشق، ۱۳۸۴ش، ص۳۵؛ بیرجندی، «تحقیق و پژوهش: گفتگو با استاد سید احمد حسینی اشکوری»، ص۸۳.
- ↑ بیرجندی، «تحقیق و پژوهش: گفتگو با استاد سید احمد حسینی اشکوری»، ص۸۳.
- ↑ حسینی اشکوری، حدیث عشق، ۱۳۸۴ش، ص۳۵.
- ↑ شرافت، «گفت‌وگو با احمد حسینی اشکوری، برگزیده ششمین دوره آیین حامیان نسخ خطی»، ص۲۲.
- ↑ شرافت، «گفت‌وگو با احمد حسینی اشکوری، برگزیده ششمین دوره آیین حامیان نسخ خطی»، ص۲۲.
- ↑ رفیعی، «مراکز علمی و فرهنگی: آشنایی با مرکز احیاء میراث اسلامی»، ص۸۶.
- ↑ حسینی اشکوری، حدیث عشق، ۱۳۸۴ش، ص۳۵۸.
- ↑ حسینی اشکوری، حدیث عشق، ۱۳۸۴ش، ص۳۵۸.
- ↑ شکراللهی و دیگران، «مجلس انس: فهرست کلید فرهنگ است»، ص۱۷.
- ↑ «معرفی پایگاه مجمع ذخایر اسلامی»، ص۵۰.
- ↑ حسینی اشکوری، حدیث عشق، ۱۳۸۴ش، ص۳۵۳.
- ↑ حسینی اشکوری، حدیث عشق، ۱۳۸۴ش، ص۴۹–۸۲.
- ↑ حسینی اشکوری، حدیث عشق، ۱۳۸۴ش، ص۸۲؛ حسینی اشکوری، «ترجمه‌نگاری در آثار محقق اشکوری»، ص۴۶.
- ↑ شرافت، «گفت‌وگو با احمد حسینی اشکوری، برگزیده ششمین دوره آیین حامیان نسخ خطی»، ص۲۴.
- ↑ حسینی اشکوری، حدیث عشق، ۱۳۸۴ش، ص۶۳.
- ↑ حسینی اشکوری، حدیث عشق، ۱۳۸۴ش، ص۳۳۸.
- ↑ بیرجندی، «تحقیق و پژوهش: گفتگو با استاد سید احمد حسینی اشکوری»، ص۸۲.
- ↑ بیرجندی، «تحقیق و پژوهش: گفتگو با استاد سید احمد حسینی اشکوری»، ص۸۲.
- ↑ حسینی اشکوری، حدیث عشق، ۱۳۸۴ش، ص۶۰ و ۶۱.
- ↑ شرافت، «گفت‌وگو با احمد حسینی اشکوری، برگزیده ششمین دوره آیین حامیان نسخ خطی»، ص۲۴.
- ↑ حسینی اشکوری، حدیث عشق، ۱۳۸۴ش، ص۶۴.
- ↑ شرافت، «گفت‌وگو با احمد حسینی اشکوری، برگزیده ششمین دوره آیین حامیان نسخ خطی»، ص۲۴–۲۷.
- ↑ بیرجندی، «تحقیق و پژوهش: گفتگو با استاد سید احمد حسینی اشکوری»، ص۸۲.
- ↑ حسینی اشکوری، حدیث عشق، ۱۳۸۴ش، ص۶۲.
- ↑ فقیهی محمدی، «معرفی کتاب رنج و گنج: یادمان فهرست نگار معاصر علامه محقق سید احمد حسینی اشکوری»، ص۹۰.
- ↑ فقیهی محمدی، «معرفی کتاب: حدیث عشق ۷»، ص۸۹.
- ↑ «»، مؤسسه خانه کتاب و ادبیات ایران.
- ↑ «»، مؤسسه خانه کتاب و ادبیات ایران.
منابع
- اشکوری، سید صادق، «»، در ماهنامه اخبار شیعیان، شماره ۹۶ (پیاپی ۹۷)، آبان و آذر ۱۳۹۲ش.
- بیرجندی، علی‌محمد، «»، در میراث جاویدان، شماره ۱۸، تابستان ۱۳۷۶ش.
- حسینی اشکوری، «»، در پیام بهارستان، شماره ۵۴، آذر ۱۳۸۴ش.
- حسینی اشکوری، حدیث عشق: استاد حسینی اشکوری: عرض‌حال، جستارها و گفتارها، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، ۱۳۸۴ش.
- رفیعی (علا مرودشتی)، علی، «»، در آینه میراث، شماره ۱۰ و ۱۱، پاییز و زمستان ۱۳۷۹ش.
- سلمانی آرانی، «سید احمد حسینی اشکوری: نگهبان میراث»، در گلشن ابرار، پژوهشکده باقرالعلوم(ع)، ۱۳۹۳ش.
- شرافت، امیرحسین، «»، در مجله کتاب ماه کلیات، شماره ۵ (پیاپی ۱۲۵)، اردیبهشت ۱۳۸۷ش.
- شرافت، امیرحسین، «»، در مجله کتاب ماه کلیات، سال هشتم، شماره ۱۲ (پیاپی ۹۶)، آذر ۱۳۸۴ش.
- «»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۳ آذر ۱۳۸۴ش، تاریخ بازدید: ۸ بهمن ۱۴۰۰ش.
- شکراللهی و دیگران، «»، در پیام بهارستان، شماره ۵۴، آذر ۱۳۸۴ش.
- فقیهی محمدی، علی، «»، در پیام بهارستان، شماره ۵۴، آذر ۱۳۸۴ش.
- فقیهی محمدی، علی، «»، در پیام بهارستان، شماره ۵۴، آذر ۱۳۸۴ش.
- «»، مؤسسه خانه کتاب و ادبیات ایران، تاریخ بازدید: ۴ دی ۱۴۰۰ش.
- «»، مؤسسه خانه کتاب و ادبیات ایران، تاریخ بازدید: ۲۷ آذر ۱۴۰۰ش.
- »، مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب، تاریخ درج مطلب: ۱۲ مرداد ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۶ دی ۱۴۰۰ش.
- «»، در ره‌آورد نور، شماره ۳۲، پاییز ۱۳۸۹ش.